Hatırlama, belli süreçlerle zihne "kaydolmuş" bilgilerin, uygun ortamlarda yeniden ortaya çıkmasıdır. En başta gerekli olan, konuyu "anlayarak öğrenmek"tir. Ezberlenen konunun ne gerçek anlamda öğrenilmesi olur ne de hatırlanması. Çünkü ezber, zihinsel yeteneklerini besleyip geliştirmez. Aktif bir zihnin konuyu anlayarak takip etme olasılığı fazladır. Aktif olması da merak ve ilginin varlığından kaynaklanır. Sonraki adım, öğrenmiş olduğumuz konuyu "hafızada tutma" sürecidir. Zihin, hafızada tutma işini kendi bildiği şekilde, yani geçmiş yaşantılarını, algılama biçimini, vb. işin içine katıp yeni bilgiyi bunlarla yoğurarak gerçekleştirir. Zihin, algıladığı bilgiyi olduğu gibi kodlamaz. Bu kodlamayı kendi çalışma biçimine göre yapar. Bu yüzden zihnimizden, algıladığı bilgileri olduğu gibi kodlama-sını ve daha sonra da dışarı çıkarmasını bekleyemeyiz. Hatırlamada üçüncü adım, "bulup çıkarma"dır: Zihinde kodlanan bilginin dışa vurulması. Bulup çıkarma eylemi belli ortam ve koşullarda gerçekleşir. Bazen, "dilimizin ucunda" olan şeyler, "bulup çıkarma" eylemi için gerekli ortam ve koşulların bulunmaması yüzündendir. Karşımıza çıkan bir sorunun şekli de "bulup çıkarma"nın olması için zihindeki kodlamaya uygunluk göstermiyorsa, bildiğimiz konuyla ilgili bu tarz bir soruyu çözemez hale gelebiliriz. Örneğin, çok iyi öğrendiğinizden emin olduğunuz "Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri" konusuyla ilgili sorulacak, "Türkiye'deki coğrafi bölgeleri, etnik yapılarına bağlı kalarak açıklamaya çalışın" sorusu hiç beklemediğiniz bir soru olacağı için, bulup çıkarma aşamasında zorlanmanıza neden olacaktır.
Bahsetmiş olduğumuz üç eylem süreci (öğrenme, hafızada tutma, bulup çıkarma) birbirinden ayrılmayan, hatırlamanın gerçekleşmesi için aynı öneme sahip süreçlerdir. Bunlardan biri eksilirse hatırlama gerçekleşmeyebilir.
Şöylece özetleyebiliriz:
• İlk adım olan öğrenmenin şartı, anlamlandırmadır.
• İkinci adım olan hafızada tutmanın şartı, anlayarak elde edilmiş olan bilgileri belli bir düzende tasnif edilerek zihne yerleştirmektir.
• Üçüncü adım olan bulup çıkarmanın şartı ise, bilginin ortaya çıkarılması için uygun ortam ve koşulları sağlamaktır.
Hatırlamada önemli olan diğer bir nokta da tekrarlamalardır; ne kadar sık yapılırsa bilginin tazelenmesi ve el altında olması da o kadar kolaylaşacaktır. Sürekli tutulan tekrarların, günden güne, yarı yarıya azaltmalar yapılarak gerçekleştirilmesi, hatırlama için yeterli olmaktadır. Örneğin, okulda iyi dinleyerek görmüş olduğunuz iki saatlik dersi evde bir saat tekrarlamanız, ilk gün için yeterlidir. Daha sonraki gün 30 dakikalık tekrar yeterli olmakta, diğer gün de aynı konuyla ilgili yapacağınız 15 dakikalık tekrar, bilginin pekişmesini sağlamaktadır.
Dikkat edersek, öğrenmenin gerçek anlamda gerçekleşmesinde ve zihinde yer etmesinde, düzenli bir sürecin önemini anlayabiliriz. Bunu Jost Kanunu şöyle açıklıyor: İki öğrenme, zorluk derecesi bakımından aynı kuvvette, fakat farklı eskilikte ise, eski olan öğrenmenin unutulma olasılığı, yeni öğrenilene göre daha azdır. Bu da biraz önce bahsettiğimiz "sürece yayma" ile mümkündür. Başta hızlı olan unutma zaman içinde yavaşlamaktadır. Belli bir zamandan sonra da hemen hemen hiç olmamaktadır. Bu yüzden, öğrenmeyi zamana yaymamız ve eskitmemiz gerekir.
DERLEYEN... (EDİTÖR)
İletişim:
[email protected]