Ruhbilimin insanı tanımak ve anlamak konusunda yaptığı önem aşamalardan biri testlerle olmuştur. XIX. yüzyılın sonlarında geliştirilme ye başlanan testlerin yaygın uygulanması son otuz, kırk yıl içinde olmuştur.
Ruhbilim alanında kullanılan testler bir anlamda gözlem, ölçme ve karşılaştırma aracıdır. Başka bir deyişle, kişinin gözlemini öznellikten kurtarır. Gözleme nesnel nitelik kazandırır, harcanan zamanı kısaltır. Buna karşın, son yıllarda testlere karşı gittikçe artan eleştiriler ortaya çıkmış testlerle yapılan hatalı değerlendirmeler sonucu birçok kişinin gereksiz ve yersiz durumlarla karşılaştığı ileri sürülmüştür. Kuşkusuz, herhangi bir inceleme ya da tedavi aracının kötü kullanılmasından ve hatalı yorumundan kaynaklanan sorunlar olabilir. Zamanla bu sorunlar çözülebilir. Ancak bu sorunlara bakarak hiçbir zaman testlerden vazgeçilemez.
Ruhbilim alanında kullanılan testler kişilik ve yetenek testleri olmak
üzere iki büyük grup altında toplanabilir.
Kişilik testleriyle kişiliğin yapısına, gelişimine, özelliklerine ilişkin bilgi toplanır, ölçüm yapılır. Kişilik testi bir kimsenin o an ne olduğunun ya da ne olabileceğinin değil, o kimsenin genel olarak ne olduğunun ortaya çıkmasına yardımcı olur.
Yetenek testleriyle insanların doğuştan getirdiği ya da sonradan öğrendikleri becerileri ve bilgileriyle en iyi neyi yapabilecekleri ölçülebilir.
Kısaca kişilik testleri insanın ne olduğunu, yetenek testleri ne yapabileceğini ölçer.
Genel olarak kişilik testleri dört grup içinde toplanabilir. Bunlar önem sırasıyla, görüşme ve değerlendirme ölçekleri, ilgi testleri, anketler ve projektif testlerdir.
Görüşme ve değerlendirme ölçeklerinde amaca göre kişiliğin bütün özelliklerini ayrı ayrı ortaya çıkarmaya ve değerlendirmeye yarayacak sorular ve puanlar bulunur. Testi uygulayan kişi aldığı cevaba ya da gördüğü tutuma en uygun gelen puanı vererek ölçümü tamamlar. Puanların toplamından elde edilen sonuçlara göre, kişilik özelliklerine 'lişkin bilgi toplanır. Örneğin, kişinin duygusallığı, güvenirliği, doğruluğu, yalancılığı, bencilliği, elseverliği, yardımseverliği ve insanseverliğine ilişkin ölçümler yapılabilir.
İlgi testleri kişiliğin daha nesnel olarak değerlendirilmesine yardımcı olur. Özellikle meslek seçiminde ve türlü uğraşılar arasında kişiye uygun olanın bulunup önerilmesinde kullanılırlar. .
Anket testlerinde kişilik özellikleri sorulara verilen "evet" ya da "hayır" cevaplarıyla değerlendirilir. Bu tür testler arasında en yaygın olarak kullanılan Minesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri'dir (Minnesota Muitipha-se Personality Inventory, MMPI). Ruh hastalıklarının tanısına yardımcı olan bu testte on ölçekle hipokondri, depresyon, histeri, psikopati, er-keklik-dişilik, paranoya, psikasteni, şizofreni, hipomani, içe dönüklük g|. bi birbirinden ayrı davranış özellikleri ölçülür. Projektif testlerin başında Rorschach Testi yer alır. Mürekkep Lekesi Testi de denilen bu testte 10 ayrı kart vardır. 1., 4., 5., 6. ve 7. kartlar siyah mürekkepten, 2. ve 3. kartlar siyah kırmızı, 8., 9. ve 10. kartlardaysa çeşitli renklerde mürekkeplerden oluşan lekeler bulunur.
Her lekeli kart verilirken denekten bu lekelerde ne gördüğünü söylemesi istenir. On kart bittikten sonra elde edilen sonuçlarla Rorschach protokolü hazırlanır. Lekelerin benzetildiği nesnenin nerede olduğuna, nasıl benzetildiğine ve neye benzetildiğine bakılarak değerlendirme yapılır. Ayrıca benzetmelerin orijinal olup olmadığı da dikkate alınır.
Tematik Algı Testi (Thematic Apperception Test, TAT) Murray ve Morgan tarafından geliştirilmiştir. Üzerinde öykü anlatmaya elverişli resimler bulunan yirmi karttan oluşmuştur. Denek ya da hasta bu resimlerdeki kişilerden biriyle kendisi arasında özdeşleşme yapar. Kendi duygu ve düşüncelerini resimlere yansıtarak anlatır. Bu testin çocuklara uygulanan biçimi de vardır.
Jung'un kelimeye tepki, Edwards'ın kişisel tercih, Rotter'in cümle tamamlama testlerinde de verilen yanıtın niteliğine ve niceliğine göre yorumlar yapılır.
Yetenek testleri çoğu kez zekâ ve yetenek testleri olarak adlandırı-lırsa da bu iki kavramın birbirinden ayrılması gereklidir; zekâ daha genel bir kavram olup öğrenme, sorun çözme gibi yetenekleri de içerir.
Zekâ testleri, bireysel ve grup testleri olarak ikiye ayrılır. Yetenek testleri de okul, iş, meslek yeteneklerinin ölçülüp ayrılmasında yardımcı olur.
Bireysel zekâyı ölçen ilk test Binet tarafından geliştirilmiş ve bunu Wechser'in geliştirdiği testler izlemiştir. Bu testlerin ilki 1939'da Wechsler-Bellevue adı altında uygulanmış olup bugün uygulanan üç aV' Wechsler testi vardır.
Okul, iş ve meslek yetenek testleri her ülkenin kendi özelliklerine ve seçim amaçlarına göre değişir. İyi seçilen ve uygulanan testler yardımıyla eleman seçimi, ruhsal tedavi, yasal işlemler konusunda sağlıklı kararlar verilebilir. Ancak testlerin bir gözlem aracı olduğu unutulmamalıdır. İyi bir gözlemle birlikte değerlendirilemeyen test sonuçları çoğunlukla yanıltıcı olur.
DERLEYEN... (EDİTÖR)
İletişim:
[email protected]